Obserwowane obecnie zmiany technologiczne skłaniają do przemyślenia podstawowych paradygmatów rządzenia i mechanizmów zarządzania działaniami zbiorowymi, narzucając pytania o granice państwa, zmieniającą się skuteczność modeli rządzenia hierarchicznego, poliarchicznego oraz opartego o mechanizmy rynkowe, sposoby włączania grup interesu w działania publiczne, podział władz, decentralizację czy metody kontroli (organizacyjnej i społecznej).
Kres hierarchicznego zarządzania?
Zwiększające się możliwości technologiczne w połączeniu z innowacjami w zakresie zarządzania, powodują jednocześnie pojawianie się nowych, horyzontalnych struktur i sieci. W wielu organizacjach zastępują one nie tylko hierarchię [z wykorzystaniem m.in. praktyk „szczupłego rządu”, zasad organizacji turkusowej], lecz także tradycyjnie rozumianą organizację z wyraźnie wydzielonymi funkcjami zarządzających i pracowników.
Ma to poważny wpływ zarówno na pojawianie się nowych obszarów potencjalnej ingerencji państwa, jak i na przebudowę do pewnego stopnia mechanizmów zarządzania działaniami zbiorowymi.
Paradoksalnie, przebudowa ta może polegać na wzmocnieniu zdolności do hierarchicznej koordynacji działań publicznych dzięki możliwości szybkiej komunikacji i agregacji informacji (koncepcja Digital Era Governance).
Z punktu widzenia mechanizmów zarządzania działaniami zbiorowymi do najważniejszych rezultatów rewolucji 4.0 należy zaliczyć:
- Wertykalne sieci inteligentnych, samouczących się systemów, które pozwalają na gromadzenie i przetwarzanie ogromnych wolumenów danych w czasie rzeczywistym, co powoduje znaczne wzmocnienie pozycji podmiotów będących w posiadaniu tych systemów – tendencja w kierunku zwiększenia roli hierarchii jako podstawowej zasady zarządzania.
- Możliwość szybszego podejmowania złożonych decyzji z zakresu zarządzania działaniami zbiorowymi dzięki generowanym w czasie rzeczywistym wynikom analiz w połączeniu z natychmiastowym rozpowszechnieniem tych decyzji za pośrednictwem nowych narzędzi ICT niwelujących bariery w przepływie informacji – silne usieciowienie aktorów dzięki powszechnemu dostępowi do Internetu, technologiom mobilnym czy RFID.
- Konieczność redefinicji relacji państwa z innymi aktorami (m.in. największymi korporacjami międzynarodowymi – np. zaliczanymi do GAFA – Google, Apple, Facebook, Amazon), w związku z rosnącymi dysproporcjami w zakresie wykorzystywania najnowszych technologii ICT między sektorem publicznym i prywatnym, co obecnie rodzi obawy o ograniczenie możliwości państwa do pełnienia funkcji kluczowego aktora odpowiedzialnego za prawidłowe zarządzanie sprawami zbiorowymi na poziomie krajowym.
- Wzrost zapotrzebowania na nowe metody analizy społecznej i ekonomicznej oraz technologię ich realizacji, w celu wsparcia procesów zarządzania działaniami zbiorowymi na poziomie ponadnarodowym, państw i regionów.
- Zapewnienie bezpieczeństwa (ochrona danych osobowych, przeciwdziałanie cyberterroryzmowi etc.) i stabilności systemów ICT wykorzystywanych do zarządzania działaniami zbiorowymi.
