Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) to model rozwoju gospodarczego, w którym – przy zachowaniu warunku wydajności – spełnione są następujące podstawowe założenia:

• wartość dodana surowców/zasobów, materiałów i produktów jest maksymalizowana lub
• ilość wytwarzanych odpadów jest minimalizowana, a powstające odpady są zagospodarowywane zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami (1- zapobieganie powstawaniu odpadów, 2- przygotowanie do ponownego użycia, 3 – recykling, 4- inne sposoby odzysku [np. spalanie z odzyskiem energii], 5- unieszkodliwienie)[1]

W 2017r. w gospodarstwach domowych na terenie Polski wytworzono 11 969 tys. ton odpadów. Co stanowiło 2,7 % wzrost w stosunku do roku 2016r.  Średnio na jednego mieszkańca Polski w 2017r przypadało 311 kg odpadów komunalnych. Wartość ta pozostaje w tyle za średnią dla jednego mieszkańca Unii Europejskiej, która w 2016r wynosiła 483kg[2]. Największe poziomy generowanych odpadów komunalnych przypadają na kraje o dużym dobrobycie i wynoszą w przeliczeniu na jednego mieszkańca odpowiednio, dla Dani – 777 kg czy Niemiec – 627kg. Postępujący wzrost gospodarczy i stopniowe dorównywanie w poziomie życia krajom Europy Zachodniej wpływać będzie na zwiększanie strumienia odpadów komunalnych generowanych przez rodzime gospodarstwa domowe. Zjawisko to wiąże się z koniecznością przygotowania na przyjęcie i zagospodarowanie tak znacznych ilości odpadów. Dodatkowym utrudnieniem mogą okazać się restrykcyjne wymagania Unii Europejskiej dotyczące zwiększania poziomów recyklingu do roku 2025 i 2030. W związku z przedstawioną sytuacją koncepcja gospodarki zamkniętej powinna być jak najszybciej wprowadzana. Wydaje się, że jest ona konieczna aby sprostać kształtującym się warunkom.

Narzędziem, które właściwie wykorzystane może wspomóc realizację modelu GOZ jest etykietowanie środowiskowe. Etykietowanie środowiskowe (rys. 1) to stwierdzenia, które określają aspekty środowiskowe wyrobu lub usługi – mogą one przybierać postać oświadczenia, symbolu lub znaku graficznego na wyrobie, naklejce lub opakowaniu, w piśmiennictwie dotyczącym wyrobu, w biuletynie technicznym, reklamie, telemarketingu, jak również w mediach cyfrowych lub elektronicznych takich jak Internet.

Zastosowanie sytemu etykietowania środowiskowego umożliwia ukierunkowanie codziennych decyzji nabywczych konsumentów na produkty i opakowania, które czy to poprzez surowiec z jakiego zostały wykonane, formę konstrukcyjną czy podatność do wielokrotnego użycia realizują politykę GOZ. Właściwe i rzetelne informowanie konsumentów o cechach ekologicznych produktów daje im szanse na podejmowanie świadomych wyborów i tym samym wspierania producentów realizujących koncepcję gospodarki zamkniętej. Wydaje się, że obserwowane zmiany klimatyczne oraz postępująca degradacja środowiska naturalnego powinny uwrażliwiać konsumentów i kreować w ich zachowaniu postawy proekologiczne.

Kierunek działań oparty na informowaniu konsumentów popierany jest przez gremia Unii Europejskiej. Dyrektywa 2004/62/WE[3] nakłania Państwa Członkowskie do odpowiedniego przekazywania informacji konsumentom, którzy w oparciu o swoją wiedzę i świadomość mogą czynnie wpływać i decydować, które produkty będą sprzedawane, a które pozostaną na sklepowych półkach. Również zapisy Dyrektywy 2008/98/WE[4] propagują idee wiarygodnego etykietowania środowiskowego i informowania w ten sposób konsumentów o produktach generujących mniejsze oddziaływanie na środowisko.

Mankamentami współczesnego sytemu etykietowania środowiskowego są: brak ujednolicenia znakowania, niska znajomość znaków w społeczeństwie oraz brak wiary w rzetelność przekazywanych za ich pośrednictwem informacji[5]. Stosowane na opakowaniach znaki są nieintuicyjne oraz niezrozumiałe wśród przeciętnych konsumentów. Dodatkowym utrudnieniem jest niska widoczność i czytelność informacji o tematyce środowiskowej. Wysokie tempo życia nie daje możliwości konsumentom długiego analizowania surowca z jakiego zostały wykonane poszczególne opakowania. Kupujący potrzebują szybkiej i łatwo dostępnej informacji o produkcie, która zdecyduje, że wyrób bardziej ekologiczny zostanie przez nich nabyty. Szczególnie że czas oddziaływania opakowania na konsumenta w trakcie zakupów jest bardzo krótki.

Przedstawione przesłanki skłaniają do stwierdzenia, że obecny system etykietowania środowiskowego nie spełnia swoich funkcji. Tym bardziej brak w nim narzędzi do wspierania modelu gospodarki zamkniętej. Wyróżnianie i promowanie produktów, których wytwarzanie nie uszczupla zasobów środowiska i ma na niego zminimalizowanym wpływ, poprzez etykietowanie wydaje się być rozwiązaniem  stosunkowo prostym, tanim i skutecznym. Jednak obecny system etykietowania wymaga poprawy związanej z jego ujednoliceniem i usystematyzowaniem.

---

Literatura:

[1] Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym, Projekt z 23 listopada 2018r.

[2] Ochrona środowiska 2018, Analizy statystyczne, GUS, Warszawa 2018.

[3] Dyrektywa 2004/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, Dz. Urz. UE  nr L47/26.

[4] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy, Dz. Urz. UE nr L 312/3.

[5] Chudzian J., Chatys M., Znajomość znaków ekologicznych wśród młodych konsumentów, Stowarzyszenie ekonomistów rolnictwa i agrobiznesu, Roczniki Naukowe, XVI, 6. 2014