Przemysł 4.0 wpływa  na gruntowną zmianę we wszystkich wymiarach systemu społeczno-gospodarczego, w tym również rynku pracy. Już teraz w obliczu niespodziewanej pandemii, która nagle zmieniła sposób realizacji wielu procesów pracy, możemy odczuć jak wiele jest możliwe dzięki technologii i jak szybko można wdrażać rozwiązania, gdy istnieje taka konieczność. Warto zatem zastanowić się nad wpływem wykorzystania technologii w kontekście zmian na rynku pracy.

Czwarta rewolucja przemysłowa, jest „napędzana” przez cztery trendy technologiczne:

• olbrzymi wzrost ilości danych, mocy obliczeniowej i łączności;
• pojawienie się narzędzi analitycznych z segmentu Business Intelligence, przetwarzanie danych i wnioskowanie, podejmowanie decyzji biznesowych;
• nowe formy interakcji pomiędzy człowiekiem a maszyną, np. interfejsy dotykowe, czy też rzeczywistość rozszerzona (augmented reality);
• usprawniony proces przekazywania instrukcji cyfrowych do świata fizycznego (np. druk 3D), komunikacja w czasie rzeczywistym i bieżące koordynowanie procesów produkcyjnych i transakcyjnych z partnerami z różnych miast, regionów, kontynentów.

Sprostanie tym trendom technologicznym, wymaga od pracowników posiadania odpowiednich kompetencji, postaw i umiejętności,  które pozwolą na zachowanie równowagi na rynku pracy. Podkreślić należy, że problem ten dotyczy nie tylko pracowników, ale w równym stopniu pracodawców czy organów administracji państwowej (organy centralne i terenowe), gdyż zachowanie równowagi na rynku pracy oznacza dla pracodawców dostęp do adekwatnych zasobów pracy, dla pracowników możliwość podejmowania zatrudnienia, natomiast dla państwa mniejsze koszty niwelowania skutków braku równowagi na rynku pracy.

Już teraz, w opracowaniach podnosi się kwestie dotyczące konieczności dostosowywania zasobów ludzkich do wymogów nowej gospodarki. Zaawansowane technologie, programy komputerowe, algorytmy, roboty, potrafią już zastąpić człowieka na wielu stanowiskach pracy, wykonując przy tym zadania szybciej i efektywniej. A zjawisko automatyzacji (rozumiana jako zadania wykonywane obecnie przez pracowników, które może zastąpić technologia), szczególnie w kontekście  niwelowania luk technologicznych w wielu krajach, w tym również w Polsce będzie nabierało na sile.

W grupie zawodów obarczonych ryzykiem automatyzacji czyli powyżej 95% znalazły się zawody: sprzedawca przez telefon (99%), urzędnik w banku lub na poczcie (97%), agent ubezpieczeniowy (97%), bibliotekarz (97%), księgowy, pracownik działu personalnego i płacowego (97%), recepcjonista (96%). Najmniejszym ryzykiem automatyzacji, poniżej 4% charakteryzują się zawody takie jak: terapeuta i psycholog (0,7%), pielęgniarka (0,9%), IT analityk biznesu, arch. danych i system designer (1%), duchowny (1,6%), lekarz (2%), wykładowca (3,2%).

Najbardziej podatne na automatyzację są zawody związane z logistyką i transportem, ale również takie, które wiążą się z prostą pracą biurową. Wysoce zagrożone są wszystkie zawody, które wymagają niskich lub średnich kwalifikacji związanych z rutynowym, powtarzalnym wykonywaniem poszczególnych czynności. Automatyzacji i cyfryzacji ulegnie też spora grupa zawodów związanych z przetwarzaniem i obróbką danych, przede wszystkim finansowych. Szacuje się , że średnio 57% miejsc pracy w krajach wysoko rozwiniętych należących do OECD jest zagrożonych automatyzacją. Według analiz Oxford University (2016) automatyzacja i cyfryzacja sprawią, że w ciągu najbliższego ćwierćwiecza zniknie niemal połowa miejsc pracy na amerykańskim rynku (47%). W Polsce blisko 40% miejsc pracy obarczonych jest ryzykiem automatyzacji.

Przykładowo, według Office for National Statistics, który w Wielkiej Brytanii poddał analizie miejsca pracy 20 milionów osób w 2017 r.,  7,4%. z nich było narażonych na wysokie ryzyko zastąpienia, przy czym 70% stanowisk pracy zagrożonych przez automatyzację zajmowane były przez kobiety. Największe ryzyko zastąpienia przez roboty zidentyfikowano w przypadku kelnerów i kelnerek, a najmniejsze w przypadku lekarzy i nauczycieli.

Zatem, w kontekście tak szybko zmieniającego się rynku pracy ważnym czynnikiem staje się kształtowanie kompetencji cyfrowych, które bezsprzecznie staną się najważniejszym elementem całego pakietu umiejętności cenionych na rynku pracy w perspektywie roku 2030. Jednak na pierwszy plan wybijają się również szeroko pojmowana zdolność adaptacyjna do szybkich zmian zawodowych i życiowych oraz umiejętności – uczenia się, krytycznego myślenia i rozwiązywania problemów, łatwość komunikacji i współpracy, zdolność do innowacji, a także kreatywność.

---

Źródła:

1. Frey, C. B., et al. „Technology at work v2. 0: The future is not what it used to be (Citi GPS: Global Perspectives & Solutions).” (2016).
2. Frey, Carl Benedikt, and Michael Osborne. „The future of employment.” (2013).
3. Frey, Carl Benedikt; Osborne, Michael A. The future of employment: How susceptible are jobs to computerisation?. Technological forecasting and social change, 2017, 114: 254-280.
4. Głomb, K., et al., Kompetencje przyszłości w czasach cyfrowej dysrupcji. Studium wyzwań dla Polski w perspektywie roku 2030, Warszawa 2019,
5. Gracel, J., & Makowiec, M. (2017). Kluczowe kompetencje menedżera w dobie czwartej rewolucji przemysłowej–przemysłu 4.0. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zarządzanie, 44(4), 105-129,
6. https://epale.ec.europa.eu/pl/resource-centre/content/raport-gumtree-aktywni-przyszlosc-rynku-pracy,
7. https://mitsmr.pl/innowacje/przemysl-4-0/praca-przyszlosci-wymaga-nauki-przez-cale-zycie/
8. https://mitsmr.pl/innowacje/przemysl-4-0/praca-przyszlosci-wymaga-nauki-przez-cale-zycie/
9. Office for National Statistics (ONS), GB w:
   https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/automatyzacja-zagraza-milionom-miejsc-pracy
10. The Future of Jobs Report, World Economic Forum, 2018
11. Włoch R., Raport Gumtree: AKTYWNI+ Przyszłość rynku pracy, 2017, s. w: https://epale.ec.europa.eu/pl/resource-centre/content/raport-gumtree-aktywni-przyszlosc-rynku-pracy
12. Włoch R., Śledziewska K., KOMPETENCJE PRZYSZŁOŚCI, DELab UW