Żywność ekologiczna cieszy się obecnie coraz większym uznaniem wśród konsumentów. Na rynku i w reklamie widoczne są towary oznaczane logo rolnictwa ekologicznego (rys. 1).

Wzrost zainteresowania produktami ekologicznymi wśród konsumentów wiązać można z coraz większą świadomością i troską o własne zdrowie. Wymagania dotyczące produkcji, przetwórstwa oraz wprowadzania do obrotu produktów spożywczych zawierających w swojej nazwie odniesienia do ekologicznej metody produkcji są ściśle określone w prawodawstwie na poziomie UE i w poszczególnych krajach członkowskich. Wymagania dotyczące produkcji ekologicznej zawarte zostały w rozporządzeniu Rady (WE) nr 834/2007, z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 oraz w przepisach wykonawczych do tego rozporządzenia.

Dokumentem wprowadzającym te wymagania w Polsce, jest ustawa o rolnictwie ekologicznym. Główne cele produkcji ekologicznej zostały określone jako:

• Stworzenie zrównoważonego systemu zarządzania rolnictwem.
• Dążenie do wytwarzania produktów wysokiej jakości.
• Dążenie do produkowania szerokiej gamy produktów spożywczych i innych produktów rolnych, zaspokajających zapotrzebowanie klientów na towary produkowane przy wykorzystaniu procesów niestanowiących zagrożenia dla środowiska, zdrowia ludzi, zdrowotności roślin ani dla zdrowia i dobrostanu zwierząt.

Cele powyższe osiąga się poprzez stosowanie ogólnych oraz szczegółowych zasad produkcji ekologicznej. Zasady ogólne dotyczą wszystkich produktów, natomiast szczegółowe zasady mogą odnosić się tylko do jednej grupy produktów – np. przetwórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów ekologicznych.

Zgodność produktów z powyższymi wymaganiami jest zapewniona w Polsce w ramach mieszanego systemu kontroli. Rozwiązanie takie podobnie jak w większości państw UE, zakłada powstawanie prywatnych jednostek kontrolnych (jednostek certyfikujących) uznawanych oraz nadzorowanych przez wyznaczone organy państwa oraz nadzoru organów państwowych. Podstawowe informacje na temat systemu rolnictwa ekologicznego dostępne są na stronie IJHARS (https://ijhars.gov.pl/rolnictwo-ekologiczne.html).

Obecnie moda na „EKO” to nie tylko dbanie o to co jemy ale również np. kwestie ochrony środowiska i klimatu. Na poziomie UE obecnie trwa promocja działań związanych z przejściem na gospodarką w obiegu zamkniętym, gdzie wartość produktów, materiałów i zasobów w gospodarce jest utrzymywana tak długo, jak to możliwe, a wytwarzanie odpadów ograniczone do minimum. Podstawowe założenia tej koncepcji w odniesieniu do branży spożywczej, można przedstawić wskazując na takie działania jak:

• Inteligentniejsze wykorzystanie produktu i jego wytwarzanie (np. poprzez zwiększenie wydajności wytwarzania lub użytkowania produktów dzięki mniejszemu zużyciu zasobów naturalnych i materiałów).
• Wydłużenie żywotności produktu i jego części (np. w obszarze opakowań jednostkowych i zbiorczych).
• Przydatne zastosowanie materiałów (np. wykorzystanie odpadów do produkcji nawozów).

Analizując formalne wymagania stanowiące podstawę certyfikacji przetwórstwa żywności ekologicznej można stwierdzić, że producenci nie są zobligowani do ponadprzeciętnych działań wpisujących się w koncepcją gospodarki w obiegu zamkniętym. Przykłady działań, które mogą sprzyjać wdrażaniu koncepcji GOZ w przetwórstwie żywności ekologicznej (ale nie są one wymagane), to np.:

• wykorzystanie w procesie produkcji technologii minimalizujących zużycie surowców naturalnych (np. wykorzystanie wody w procesie produkcji, redukcję marnotrawstwa żywności, wykorzystanie lokalnych źródeł surowców),
• minimalizacja negatywnego wpływu na środowisko produktu i procesów produkcyjnych z uwzględnieniem cyklu życia produktu (np. poprzez ekoprojektowanie),
• wybór odpowiednich opakowań produktów (np. umożliwiających ich recykling lub prowadzących do redukcji masy opakowań jednostkowych i zbiorczych),
• wspieranie działań prośrodowiskowych w organizacji (np. poprzez wdrożenie systemów zarządzania środowiskowego – np. zgodnego z ISO 14001),
• wspieranie systemu umożliwiającego ponowne wykorzystanie odpadów produkcyjnych (np. do produkcji nawozów).

Brak formalnych wymagań stawianych grupie producentów żywności ekologicznej, nie oznacza, że producenci nie prowadzą takich działań. Ze względu na wyjątkowo świadomą grupę konsumentów, producenci starają się nie tylko spełniać wymagania związane z produkcją ekologiczną ale i wymagania prośrodowiskowe, w szczególności w takim zakresie w którym jest to widoczne dla konsumentów.

---

Literatura:

1. Kafel P., Dobrowolna certyfikacja i znakowanie żywności, wyd. UEK Kraków, Kraków 2014 r.
2. Rozporządzenie (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91.