Przemysł 4.0 to termin, który definiuje zmiany zachodzące w społeczeństwie, przemyśle i technologii, które są związane z cyfryzacją przemysłu, automatyzacją, przetwarzaniem i wymianą nieograniczonej ilości danych oraz nowoczesnymi technikami produkcji. Koncepcja ta opiera się na większym zaangażowaniu inteligentnych systemów i robotów w różnego rodzaju sektorach, które są w stanie pracować dłużej i wydajniej niż ludzie. Obecne tempo zmian oraz ich wpływ na społeczeństwo jest wyzwaniem z jakim jeszcze ludzkości nie dane było się zmierzyć.

Czwarta Rewolucja Przemysłowa nie ogranicza się tylko do zmian w produkcji przemysłowej. „Technologiczne dysrupcje” (z ang. technological disruptions) zmieniają naszą kulturę, kwestionują uznawane od lat wartości, wpływają na rynki handlu, tworzą nowe, nieznane dotąd kanały komunikacji – czyli dokonują rewolucji w naszym otoczeniu i ogólnie cywilizacji^[1]. Przedsiębiorstwa, które konkurują obecnie w zmiennych i nieprzewidywalnych warunkach gospodarczych, zmuszone są do ciągłego szukania i wdrażania innowacji^[2].  W takich właśnie warunkach dokonują się fundamentalne zmiany na rynku pracy. Wykorzystanie robotów, sztucznej inteligencji czy cyfrowych technologii transformacyjnych (np. Internet Rzeczy, 5G, blockchain, big data) zdecydowanie zmniejszy się zapotrzebowanie na pracowników, który wykonują rutynowa, powtarzające się czynności. Biorąc pod uwagę te okoliczności, wydawać by się mogło, iż w konsekwencji Rewolucja 4.0 doprowadzi do znaczącego wzrostu bezrobocia, gdyż pewne czynności, a więc również zawody mogą zostać zautomatyzowane. Należy jednak pamiętać, że sztuczna inteligencja czy robotyzacja raczej zmieni charakterystykę zadań człowieka, niż uczyni go bezużytecznym^[3]. Na przykład, według raportu McKinsey Global Institute^[4] dużą szansę na automatyzacje mają czynności takie jak gromadzenie danych (64% ryzyka automatyzacji) oraz przetwarzanie danych (68% ryzyka automatyzacji). Przewidywania ukazują również, że niskie ryzyko automatyzacji dotyczy zadań związanych z zarządzaniem innymi (9% ryzyka). Jednakże nie oznacza to, zmiany spowodowane Rewolucją 4.0 ominą osoby z dziedziny zarządzania. Menadżerowie i kierownicy występują we wszystkich branżach i sektorach gospodarki. Ze względu na dominujące w ich pracy interakcje z pracownikami oraz zarządzanie zasobami ludzkimi ich zadania ciężko poddać standaryzacji i automatyzacji. Należy się jednak spodziewać, że część ich aktywności rutynowych, takich jak gromadzenie informacji, analiza danych i przygotowywanie raportów, zostanie zautomatyzowana.

„Rynek pracy 4.0” wymaga od nas coraz więcej wysiłku. Ze względu na potrzebę organizacji do stawania się coraz bardziej innowacyjnym, Rewolucja 4.0 nie tylko przyniesie zwiększony popyt na pracowników o wysokich kwalifikacjach, ale również nałoży na pracowników konieczność ciągłego rozwoju swoich umiejętności i kompetencji. Zgodnie z przewidywaniami Banku Światowego^[5], technologia zintegrowana z przedsiębiorstwami będzie wymagać od pracowników umiejętności takich jak: zaawansowane umiejętności poznawcze umożliwiające rozwiązywanie problemów, umiejętności wspierające pracę zespołową – tak zwane zdolności społeczno-zawodowe, a także kombinacje umiejętności związane z możliwością szybkiej adaptacji i zdolności zaawansowanego rozumowania. Należy podkreślić, że umiejętność szybkiej adaptacji i uczenia się jest wskazywana w wielu publikacjach jako jedno z kluczowych umiejętności pracownika w dobie Przemysłu 4.0^[6],[7],[8].

Wobec tak gruntownych zmian społecznych oraz zmianą profilu kompetencyjnego w wielu zawodach, należy podkreślić, że wyposażenie uczniów i studentów we właściwy zestaw umiejętności i kompetencji jest kluczowe, jeżeli chodzi o ich prawidłowe funkcjonowanie na rynku pracy^[9]. Badanie wskazują na istotny problem, jeżeli chodzi o przygotowanie osób wkraczających na rynek pracy do wyzwań stojących przed nimi w dobie Czwartej Rewolucji. Z raportu firmy Deloitte^[10] wynika, że Milenialsi pomimo tego, że dobrze wiedzą, że Czwarta Rewolucja Przemysłowa wpłynie na miejsca zatrudnienia, to czują się nieprzygotowani do Czwartej Rewolucji Przemysłowej.

Reasumując, Rewolucja 4.0 jest równoznaczna ze zmianą podejścia i pojmowania podstawowych i do tej pory niezmiennych paradygmatów. Zadania na stanowisku pracy kształtować się będą zupełnie inaczej, niektóre zawody mogą wygadać zupełnie inaczej, a inne mogą nawet odejść do lamusa. Brak odpowiednich kompetencji niezbędnych dla efektywnej pracy w środowisku cyfrowym stanowić będzie problem dla poszczególnych osób na rynku pracy, ale również, przyjmując ujęcie systemowe, zamieni się w jedną z kluczowych barier w rozwoju Przemysłu 4.0.

---

Bibliografia

[1] Głomb K., Jakubowski M., Krawczyk A., Kulisiewicz T., Nowakowski Z., Złotnicki A., Gajderowicz T. (2019). Kompetencje przyszłości w czasach cyfrowej dysrupcji. Studium wyzwań dla Polski w perspektywie 2030 roku, Warszawa

[2] Zakrzewska M., Jarosz S., Sołtysik M. (2020), The Core of Managerial Competences in Managing Innovation Projects, Scientific Papers of Silesian University of Technology – Organization & Management Series, doi: 10.29119/1641-3466.2020.148.60

[3] Davis N., Schwab K., (2018) Shaping the Future of the Fourth Industrial Revolution, Publisher: Portfolio Penguin, ISBN: 9780241366370

[4] Manyika J., Chui M., Miremadi M., Bughin J., George K., Willmott P., Dewhurst M. (2017), 'A future that works: automation, employment, and productivity’, McKinsey Global Institute

[5] World Bank (2019). World Development Report 2019: The Changing Nature of Work. Washington DC: World Bank. doi:10.1596/978-1-4648-1328-3.

[6] Fundacja Digital Poland (2020), Raport: Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0? Wydanie II, ISBN: 978 – 83 – 951530 – 8-2, Warszawa

[7] OECD (2018), The Future of Education and Skills: Education 2030

[8] Głomb K. (2020). Kompetencje 4.0. Część I: Cyfrowa transformacja rynku pracy i przemysłu w perspektywie roku 2030, ISBN: 978-83-904711-0-5, Warszawa

[9] Jarosz S., Sołtysik M., Zakrzewska M. (2020), European Research Studies Journal, Volume XXIII, Special Issue 1, 530-548, doi: 10.35808/ersj/1776

[10] Deloitte (2018), Millennial Survey Millennials disappointed in business, unprepared for Industry 4.0