Identyfikacja postaw oraz stanu świadomości młodych ludzi wobec ich przyszłości emerytalnej i zabezpieczenia społecznego, a także ich oczekiwania wobec edukacji w tym zakresie są niezwykle istotnym zagadnieniem. Jest to tym bardziej paląca kwestia w kontekście perspektywy starzenia się społeczeństw. Na jakie emerytury liczy polska młodzież w tej sytuacji?

System emerytalny jest podstawowym składnikiem systemu ubezpieczeń społecznych. Efekty jego funkcjonowania przekładają się na poziom przyszłych świadczeń emerytalnych, tym samym oddziałują na wszystkich obywateli. Emerytura jest też dobrem publicznym, jest filarem polityki społecznej, co gwarantuje obywatelom w  Polsce zapis art. 67 Konstytucji RP, który mówi, że: Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. … Wspomniany zapis gwarantuje jedynie minimum socjalne a nie godną emeryturę, na którą samemu trzeba sobie zapracować poprzez system dodatkowych składek i dodatkowych inwestycji w przyszłość emerytalną.

Fakt ten sprawia, że wobec ochrony przyszłości emerytalnej rodzą się dwie skrajnie różne postawy: obywateli świadomych i roszczeniowych.

Kwestia ochrony osób starszych, tym bardziej w obliczu perspektywy starzenia się społeczeństwa, nabiera istotnego znaczenia w kontekście wyzwań edukacyjnych i politycznych. Niemniej jednak, dla młodych ludzi perspektywa ta ciągle wydaje się dość odległa. Dlatego zespół badaczy z UEK w 2018 roku przeprowadził badania metodą anonimowego wywiadu ankietowego typu PAPI na nielosowej próbie studentów studiów ekonomicznych. Celami szczegółowymi analizy było zbadanie:

• elementarnej wiedzy z ubezpieczeń społecznych;
• postaw wobec przyszłej emerytury, opieki nad starszymi i solidaryzmu społecznego;
• oczekiwań i opinii dotyczących atrakcyjności i ważności ubezpieczeń społecznych jako przedmiotu nauczania;
• chęci pogłębienia wiedzy w tym zakresie.

Odległa perspektywa korzystania z systemu emerytalnego skutkuje brakiem wyrazistych postaw wśród młodych ludzi wobec spraw socjalnych i emerytalnych. Mimo to badania przeprowadzone na próbie N= 703 studentów z różnych kierunków i uczelni pokazują, że kwestia zabezpieczenia starości jest uważana przez nich za ważną oraz że mimo braku wyrazistych postaw wobec ubezpieczeń społecznych i emerytalnych, respondenci są zainteresowani pogłębianiem wiedzy w tym zakresie. Implikuje to konieczność stworzenia takich programów nauczania, które pogłębiłyby tę wiedzę i zbudowały nową świadomość , opierającą się nie na postawie roszczeniowej, lecz na przeświadczeniu, że  świadomie sami tworzą swoją przyszłość emerytalną, wykorzystując w tym celu różne instrumenty finansowe.

..

Wyniki badania opinii wskazują na  konieczność stworzenia odpowiedniej polityki edukacyjnej dla ludzi młodych, oraz prowadzenia  kampanii informacyjnych, które mogłyby zwiększyć obywatelską świadomość w tym zakresie u osób w wieku post-edukacyjnym. Takie działania mogą ograniczyć występowanie postaw roszczeniowych wobec państwa i polityki socjalnej.

Budowanie świadomości emerytalnej na poziomie szkolnictwa wyższego jest zbyt późnym rozwiązaniem. Edukacja ta powinna rozpoczynać się już we wczesnej młodości społeczeństwa. Praktyka ta skutkowałoby – być może – kształtowaniem społeczeństwa nowej generacji, świadomego własnego wkładu w swoją przyszłość emerytalną. Możemy obserwować już pierwsze próby inicjatyw podejmowanych w tym kierunku przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Niezależnie od tego, edukacja dotycząca zabezpieczenia emerytalnego powinna rozpoczynać się już w domach i być wzmacniana poprzez wykorzystanie mediów społecznościowych, które dla młodych ludzi są powszechnie przyjętymi i akceptowalnymi środkami kształtującymi postawy i opinie.

Wyniki badania mogą być ważnym źródłem informacji i rekomendacji dla podmiotów odpowiedzialnych za politykę społeczną, w tym próbujących odpowiedzieć na pytanie, jak budować świadomość społeczną i indywidualne postawy w zakresie godnego zabezpieczenia starości.

Przedstawione badania są częścią szerszego projektu, w którym skupiono się również na preferencjach respondentów w zakresie metod nauczania ubezpieczeń społecznych. Bardziej  szczegółowe informacje można znaleźć w artykule: „Students opinions about their retirement future” autorstwa prof. Marii Płonki.

***

Płonka, M. (2019). Student Opinions about their Retirement Future. Olsztyn Economic Journal, 14(4), 357-368. https://doi.org/10.31648/oej.4931

STUDENT OPINIONS ABOUT THEIR RETIREMENT FUTURE