Czwarta rewolucja przemysłowa i związane z nią technologie informacyjno-komunikacyjne z coraz większą dynamiką wkraczają w obszary gospodarki i społeczeństwa, nie tylko związane z przemysłem, ale także z usługami. Pandemia Covid 19, poprzez konieczność wprowadzenia izolacji społecznej sprawiła, że rynek medyczny w imię bezpieczeństwa pacjentów i lekarzy przeniósł się do obszaru zdalnego, dynamizując nowe możliwości świadczenia usług medycznych, określane jako sektor e-zdrowie lub telemedycyna.

Czy telemedycyna może zastąpić wizyty lekarskie face to face?

Warunki lockdown narzucone przez pandemięzamroziły tradycyjne wizyty lekarskie i świadczenia,  wymuszając nową rzeczywistość, od której nie będzie już odwrotu. Ponieważ zdrowie i bezpieczeństwo zdrowotne społeczeństwa jest wartością nadrzędną, „raczkujący” do tej pory w Polsce rynek telemedycyny został zdynamizowany poprzez stan wyższej konieczności.

Jeszcze w 2018 roku Polska była na 31 miejscu w Europie w kategoriach: całodobowy dostęp telefoniczny do informacji zdrowotnych z możliwością interakcji oraz dostępności recept elektronicznych, a na 25 miejscu w kategorii dostępu do internetowego systemu umawiania wizyt[1]. Pod tym względem prywatny rynek był szybszy od publicznego systemu opieki zdrowotnej. Dopiero od grudnia 2018 roku wprowadzono e-zwolnienia, a e-recepty od stycznia 2020 roku.

Epidemia obnażyła niedostosowanie technologiczne Polski w zakresie telemedycyny i zdalnych usług opieki medycznej, które od lat rozwijają się w obszarze Europy Zachodniej^[2]. Pandemia koronawirusa spowodowała w Polsce częściowe uwolnienie świadczeniodawców od nadmiaru biurokracji poprzez rezygnację ze zbędnych procedur oraz formalności, umożliwiając m.in. korzystanie z porad telefonicznych^[3].

Izolacja społeczna potwierdziła, że w wielu sytuacjach zdrowotnych wystarczająca jest  teleporada, bez konieczności osobistej wizyty u lekarza. Tym bardziej, że polskie prawo i zasady etyki zawodowej dopuszczają udzielanie świadczeń telemedycznych, które uznane są za równoprawne świadczenie zdrowotne, udzielane na analogicznych zasadach jak osobista porada w gabinecie, jedyną różnicą jest pośrednictwo[4].

W okresie od końca marca 2020 roku zainteresowanie Polaków e-usługami w ochronie zdrowia, z których można korzystać bez wychodzenia z domu i tym samym zminimalizować ryzyko zakażenia się wirusem, zdecydowanie wzrosło. 

Rosnącą rolę telemedycyny potwierdza ostatnie badanie dla Centrum Badawczo-Rozwojowego Biostat, z którego wynika, że aż 72% Polaków uważa zdalną pomoc w formie telemedycyny  za najbezpieczniejszą formę kontaktu z lekarzem[5].

Wielu zajmujących się wdrażaniem nowych narzędzi z obszaru e-zdrowia zastanawiało się ile czasu zajmie proces informatyzacji i upowszechniania tych rozwiązań. Szacowano, że w optymistycznym wariancie może to trwać około dwóch lat. Sytuacja pandemiczna znacznie przyśpieszyła ten proces i stało się to właściwie z dnia na dzień[6].

Sektor e-zdrowie nabiera tempa

Od cyfrowej transformacji systemu ochrony zdrowia nie ma już odwrotu. Wspieranie lub zastępowanie tradycyjnych systemów ochrony zdrowia możliwością  świadczenia usług medycznych na odległość może być sposobem na wolniejsze tempo wzrostu kosztów ochrony zdrowia bez utraty efektywności[7]. W obecnej rzeczywistości obserwuje się wyjątkowo szybki postęp telemedycyny, pojawiają się nowe, unikatowe technologie, doskonalą się już istniejące. Urządzenia i aplikacje do zdalnej diagnostyki i monitorowania stanu zdrowia pacjenta, wyposażone w sztuczną inteligencję, zaczynają być traktowane nie jako ciekawostka technologiczna, ale jako wartościowe uzupełnienie dla zdalnych konsultacji medycznych[8].

Według Raportu Telehealth Market by Component Software[9] z kwietnia 2020 roku wynika, że globalny rynek telemedycyny  osiągnie  w 2020 roku wartość 25,4 mld USD, natomiast do 2025 roku jego wartość podwoi się i wynosić będzie aż 55,6 mld USD.

Korzyści czy koszty rozwiązań telemedycznych

Pandemia zwiększyła świadomość społeczną związaną z koniecznością przygotowania się na wypadek kryzysu oraz pokazała, że podejmowanie ważnych decyzji związanych z ochroną zdrowia nie może być odkładane na później, gdyż zdrowie stanowi wartość samą w sobie i trudno je rozpatrywać tylko w kontekście finansowych kosztów i korzyści. Jednak warto wiedzieć, jakie sposoby leczenia – przy danych środkach przeznaczanych na ochronę zdrowia – dają korzystniejszy efekt w postaci lepszego stanu zdrowia populacji[10].

Raport Gartnera „e-zdrowie dla zdrowszej Europy” wymienia wykorzystanie narzędzi e-zdrowia, jako jeden z najbardziej skutecznych środków na redukcję kosztów i racjonalizację wydatków na ochronę zdrowia w krajach Unii Europejskiej[11].  Może to być szansa dla polskiego systemu opieki zdrowotnej, który od wielu lat jest jednym z najmniej efektywnych w Europie. W rankingu ogólnym systemów ochrony zdrowia 32 miejsce Polski na 35 krajów Europy[12] powinno zapalić czerwone światło dotychczasowym praktykom, a otworzyć zielone światło m.in. telemedycynie.

---

[1] A. Björnberg, A.Y. Phang, Euro Health Consumer Index 2018 Report, https://healthpowerhouse.com/media/EHCI-2018/EHCI-2018-report.pdf, s. 52-75.
[2] K. Torchała, Koronawirus obnażył słabości opieki zdrowotnej, https://www.infodent24.pl/newsdentpost/koronawirus-obnazyl-slabosci-opieki-zdrowotnej,115034.html, 25.05.2020 [dostęp 19.06.2020].
[3] M. Gałązka-Sobotka, Pandemia – i co dalej? Konsekwencje dla systemu, https://www.mzdrowie.pl/eksperci/pandemia-i-co-dalej-konsekwencje-dla-systemu-ochrony-zdrowia-4/?fbclid=IwAR0qPiv_QsYwFN1DhMTzxWBW8BOrGPpYffzOZw-L9N6NLSbRLyq9hNzPEDk, 15.04.2020 [dostęp 19.06.2020].
[4] https://centrum-pediatrii.com.pl/pub/files/Telemedycyna-w-10-krokach.pdf
[5] Zachowania konsumentów podczas pandemii SARS-CoV-2, badania przeprowadzone w dniach 27-28 maja 2020 roku przez Centrum Badawczo-Rozwojowe BioStat.
[6] Telemedycyna wychodzi na prowadzenie, Polityka zdrowotna, 27.04.2020, https://www.politykazdrowotna.com/57910,telemedycyna-wychodzi-na-prowadzenie [data dostępu 25.06.2020].
[7] A. Ruzik-Sierdzińska, J. Sierdziński, Koszty i korzyści rozwiązań telemedycznych, Zeszyty Naukowe 165/2018, Wyd. Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie, s. 51.
[8] Telemedycyna wychodzi na prowadzenie, Polityka zdrowotna, https://www.politykazdrowotna.com/57910,telemedycyna-wychodzi-na-prowadzenie [data dostępu 25.06.2020].
[9] Report:  Telehealth Market by Component Software & Services (RPM, RTM), Application (Teleradiology, telestroke, teleICU), Hardware (Glucose Meters), End-User (Provider, Payer, Patient), Delivery Mode (OnPremise, Cloud) Trends & Global Forecast to 2025, Research and Markets, kwiecień 2020 r., https://www.marketsandmarkets.com/Market-Reports/telehealth-market-201868927.html [data dostępu 06.05.2020].
[10] A. Ruzik-Sierdzińska, J. Sierdziński, Koszty i korzyści rozwiązań telemedycznych, Zeszyty Naukowe 165/2018, Wyd. Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie, s. 50.
[11] R. Olszanowski, R. Gierek, M. Skrzypek, Raport: Uwarunkowania rozwoju telemedycyny w Polsce. Potrzeby, bariery, korzyści, analiza rynku, rekomendacje, Wyd. Warszawa 2016, s. 25.   
[12] A. Björnberg, A.Y. Phang, Euro Health Consumer Index 2018 Report, https://healthpowerhouse.com/media/EHCI-2018/EHCI-2018-report.pdf, s. 26.